زنگ خطر زیست محیطی در بکرترین تالاب ایران نواخته شد/ زندگی ۲.۵ میلیون نفر تحتالشعاع تالاب جازموریان
2 اسفند 1399 ساعت 9:20
زنگ خطر مشکلات زیست محیطی تالاب جازموریان در برخی از شهرهای سیستان و بلوچستان به صدا در آمده و این تهدید مستقیما سلامت و اقتصاد مردم منطقه را نشانه گرفته است.
به گزارش اوشیدا؛ به نقل از عصرهامون، تالاب هامون جازموریان با گستردگی حدود ۷۰ هزار کیلومترمربع در حالی روزگاری نه چندان دور یکی از بزرگترین تالاب های کشور به شمار می رفت که اکنون سدسازی ها، استمرار خشکسالی،کاهش بارندگی و حق آبه های زیست محیطی، افزایش دمای هوا و برداشت بی رویه منابع آبی در استان کرمان باعث شده تا بکرترین تالاب ایران، به برهوتی بی آب و علف تبدیل شود.
تالابی که ۴۹ درصد آن در سیستان و بلوچستان و ۵۱ درصد در استان کرمان قرار دارد؛ به گونه ای که نواحی جیرفت، فاریاب و رودبار جنوب در استان کرمان و ایرانشهر، بمپور، سردگان، دلگان، سرتختی و اسپکه در سیستان و بلوچستان در محدوده این تالاب واقع شدهاند.
جولان بی امان ریزگردها در کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان
جازموریان در گذشته در زمره یکی از ظرفیتهای مهم کشاورزی و دامداری در کرمان و سیستان و بلوچستان به شمار می رفت، اما هم اکنون در خطر نابودی قرار دارد به طوری که زخم عمیق خشکسالی های پیاپی و کاهش منابع آبی بر پیکره این تالاب موجب از بین رفتن زیستگاه ها و بروز ریزگردها شده به گونه ای که سلامتی مردمان جنوب شرق کشور را در معرض تهدید جدی قرار داده؛ از سوی دیگر اما ساخت سدها بر روی رودخانه های تغذیه کننده جازموریان به خصوص هلیل رود و بمپور و تامین نشدن حق آبه ها، مهمترین دلیل خشک شدن این تالاب بین المللی است که تغییر شاخص اقلیم و خشکسالی زنگ خطری برای محیط زیست نیز محسوب می شود.
خشک شدن تالاب جازموریان موجب تولید حدود 25 درصد از کانون های داخلی ریزگرد کشور شده و اینک این ریزگردها در استان های کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان جولان می دهند.
نبود مدیریت صحیح آب عامل حال ناخوش جازموریان
مجتبی شجاعی، فرماندار شهرستان دلگان در گفت وگو با خبرنگار ما با بیان اینکه سالهای زیادی است که مدیریت سد جیرفت، حقابه زیست محیطی رودخانه هلیل را رها نمیکند، گفت: این امر باعث به وجود آمدن چالش جازموریان شده؛ کاملا اشتباه است اگر بخواهیم حالِ بدِ جازموریان را به خشکسالی ربط دهیم چرا که این تالاب بزرگ، به واسطه نبود مدیریت صحیح آب به این روز گرفتار شده است.
وی با اشاره به اینکه سد جیرفت جلوی چرخه بارندگی جازموریان را گرفته است، بیان کرد: برای رفع مشکلات، تکالیف سازمان محیطزیست، منابع طبیعی و وزارت نیرو در برنامه ششم توسعه باید عملیاتی شود.
هلیل رود؛ اسیر سدهای جیرفت و بافت است
این مقام مسئول با تاکید بر اینکه هلیل رود اسیر سد جیرفت و سد بافت است، افزود: چندین سد نیز هم اکنون بر روی سر شاخه های هلیل رود در حال احداث بوده و بمپور نیز چنین سرنوشتی دارد، برخی رودهای فصلی نیز شاهد احداث سدهای کوچک آبخیزداری حوزه کشاورزی هستند.
وی تصرریح کرد: وجود بیش از 10 هزار حلقه چاه غیرمجاز و بیش از 20 هزار چاه مجاز در جنوب استان کرمان، موجب نرسیدن آب کافی به تالاب جازموریان شده و از انجایی که این تالاب به عنوان مرکز تنظیم اکوسیستمهای شرق کرمان و غرب سیستان و بلوچستان که سابقا آب آن شیرین بود، بر اثر یک جانبه گرایی استان همجوار و عدم حساسیت مسئولان سیستان و بلوچستان در گذشته ها، و احداث سدهای متعدد بر روی رودخانههای استان کرمان از جمله هلیل رود و خشک شدن بخش اعظمی از این دریاچه و مراتع اطراف آن و آسیبهای زیست محیطی و اجتماعی و اقتصادی و... زیادی را ایجاد کرده است.
سد جیرفت عامل اصلی مشکلات زیست محیطی در هامون جازموریان
وی تاکید کرد: سد جیرفت از عوامل مهم مشکلات زیست محیطی هامون جازموریان است که 50 درصد آن در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است.
شجاعی بیان کرد: رودخانه هلیل رود که باید پس از پیوستن رودخانههای دیگر و سیلابها و روان آبهای دیگر و علاوه بر آبیاری جیرفت و کهنوج، وارد هامون جازموریان شده و مناطقی از سیستان و بلوچستان را منتفع سازد در جیرفت بر روی آن سد احداث گردیده که حیات تالاب را به خطر انداخته و بیشترین دود آن به چشم مردم کشاورز و دامدار دلگان میرود.
به گفته وی، تالاب جازموریان در حالت طبیعی در مرکز یک منطقه خشک واقع شده و اقدامات نسنجیده مدیران وقت در استان کرمان در خصوص احداث سدها و عدم توجه به موقعیتهای دیگر تالاب هامون، منشا مشکلات فراوانی بوده که هر ساعت تاخیر در چارهاندیشی و مطالعات کنترل و تعدیل آسیبها، میتواند مناطق حاشیه تالاب در سیستان و بلوچستان را به منطقهای پرمخاطره در حوزههای زیست محیطی و کشاورزی و دامداری و.. مانند حوزه سیستان که امروز تحت تاثیر خشکسالی تالاب هامون ایجاد شده، تبدیل کند.
فرماندار دلگان ادامه داد: اگر عزم عمومی از هم اکنون در حوزه تالاب جازموریان شکل گیرد به سبب اینکه کل تالاب در داخل کشور قرار گرفته و بر خلاف سیستان متاثر از خارج مرز نمیباشد میتوان از بروز خسارتهای آتی جلوگیری کرد.
حقآبه دلگان در بخش زیست محیطی تعیین شود
وی با بیان اینکه حقآبه دلگان باید در بخش زیست محیطی تعیین شود، اضافه کرد: زنگ خطر حرکت شنهای روان به سمت دلگان و نقاط شهری و روستایی مجاور و حتی ایرانشهر، بعد از نواخته شدن زنگ نابودی تدریجی تالاب به صدا در آمده و این تهدید مستقیما حیات و اقتصاد و فرهنگ مردم منطقه را نشانه رفته است.
سدسازی ها منشا اصلی آسیب تالاب هامون جازموریان در سیستان و بلوچستان
این مقام مسئول گفت: در این راستا می طلبد تا تاثیرات و خطرات خشکسالی تالاب در دلگان و مناطق بمپور و محمدان،شهرستان ایرانشهر و مناطق اسپکه و لاشار، شهرستان نیکشهر و مسکوتان و مناطقی از شهرستان فنوج بررسی و برنامه ریزی لازم با حساسیت صورت و سپس اقدام مشترک در داخل استان نیز شکل گیرد، همچنین در اولین مرحله نیز جلوی حفاریهای غیرمجاز گرفته شود و چاههای غیرمجازی که طی سالهای اخیر حفر شده مسلوبالمنفعه شوند.
وی خاطر نشان کرد: از آنجایی که سدهای استقلال و عروس در جیرفت و برخی سدهای کوچک و بزرگ آبخیزداری در استان کرمان که تعداد آنها به بیش از 30 سد می رسد، منشا اصلی آسیب تالاب هامون جازموریان برای سیستان و بلوچستان هستند، وجود این سدها اجازه ورود اندک سیلاب های ناشی از بارندگی را به جازموریان نمی دهد که این موضوع تالاب را خشکانده و به منشا ریزگرها تبدیل کرده است.
مهاجرت، بیکاری و ریزگردها دستاورد خشکی تالاب
شجاعی در بخش دیگر سخنان خود ادامه داد: در حوزه استحفاظی دلگان، تلاش خود را میکنیم تا به بهره گیری از ظرفیت اعتبارات دولتی و کمک خیرین برنامه هایی را برای تثبیت جمعیت و جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهر اجرا کنیم که این امر نیاز به هزینه های فراوان طرح ها و پروژه های مختلفی دارد تا انجان آنها باعث تکمیل شدن زیرساخت هایی به مثل آب و برق و راه، فضاهای آموزشی و غیره در این مناطق جمعیتی شود.
وی ادامه داد: با همه این اقدامات اگر خدایی ناکرده مشکل زیست محیطی تالاب جازموریان که درحال حاضر به سمت بحران در حال پیش روی است، تداوم داشته باشد، همه این اقدامات، همچون چک های بی محل تلقی شده که در صورت ایجاد مشکلات زیست محیطی و خشکسالی های ناشی از مخاطرات زیست محیطی تالاب جازموریان و اتفاقاتی که در بستر تالاب رخ داده، همه این موارد می تواند به بیکاری دامن زده و عامل مهاجرت به حاشیه شهر شود، وقتی این مهاجرت ها به حاشیه شهرها شکل گیرد، جمعیت کثیری از کشاورزان و دامداران منطقه، ناچارا به مشاغلی که در آنها تخصص و سررشته آنان نیست و تجربه آن را ندارند روی می آورند و باعث کاهش تولیدات محصولات کشاورزی و افزایش بیکاری، اعتیاد و آسیب های اجتماعی در منطقه خواهد شد.
فرماندار دلگان اظهار کرد: عمده اشتغال مردم در حوزه شهرستان دلگان، مبتنی بر کشاورزی و دامداری می باشد، این خطه کمارتفاع ترین نقطه استان و وضعیت منابع آبی آن خیلی خوب بود که این تداوم وضعیت در صورتی که مسائل زیست محیطی، مشکلات جازموریان، احداث سدهای غیرمجاز و دیگر مسائل مرتبط وجود نداشت، سالها می توانست اشتغال و معیشت مردم دلگان را بیمه کند.
وی افزود: درحال حاضر نگران معیشت مردم هستیم، اگر از زمان حاضر به فکر رفع مشکلات جازموریان و تعیین تکلیف خودمان با این تالاب نباشیم در آینده کشاورزان منطقه باید به دنبال یک شغل جایگزین باشند.
وی اضافه کرد: در سنوات اخیر با تمام تلاش صورت گرفته در منطقه توانسته ایم نرخ بیکاری را در شهرستان، برای اولین بار و پس از سالها، تک رقمی کنیم اما نگران این موضوع هستیم که این همه تلاش و زحمت کشیده شده و همه اقدامات و تسهیلاتی که پرداخت شده که بیشتر آنها در حوزه کشاورزی و دامپروری بوده است تحت تاثیر خشکسالی تالاب جازموریان و مخاطرات زیست محیطی به یکباره بر باد برود و این یک زنگ خطر جدی برای منطقه است و می تواند به بیکاری دامن بزند.
در حوزه تالاب جازموریان نیازمند نظام هماهنگ بهره برداری هستیم
این مقام مسئول گفت: امروز در حوزه تالاب جازموریان به یک نظام هماهنگ بهره برداری نیاز داریم، به یک نظام هماهنگی که درون آن نظام هماهنگ، منافع استان و گروه های مختلف اجتماعی که در اطراف تالاب زندگیمی کنند، کشاورزی، دامپروری، آموزش جوامع محلی، آب و مسائل مرتبط با تالاب پیش بینی و به واسطه آن اعتبارات به صورت عادلانه توزیع شود و از هم اکنون چشم اندازی را ببینیم که مخاطرات زیست محیطی خیلی کم شده و از بین برود.
وی با بیان اینکه بیش از دو و نیم میلیون نفر ساکنان استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان در حاشیه تالاب جازموریان هستند، گفت: استاندار و مدیر کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان از زمان روی کار آمدن تلاشها و پیگیری زیادی را انجام دادند و تمام کم کاری های گذشته را جبران می کنند که جای تقدیر و تشکر دارد.
غفلت تاریخی
وی تاکید کرد: اینکم کاری محصول غفلت تاریخی دو تا سه دهه اخیر بوده که شامل عدم مطالبه گری در حق آبه، ضعف نظارت، غفلت در پیش بینی اعتبارات پیشگیرانه در استان در گذشته است.
شجاعی تصریح کرد: در مدت سه سال گذشته با پیگیری های استاندار و دستور وی و اجازه پیگیری این موضوع به ما و همچنین همراهی و همکاری خیلی خوب مدیر کل حفاظت محیط زیست استان که خودشان به عنوان یک مطالبه گر با توجه به شناخت و دانش فنی خوبی که دارند، اعتباراتی برای اولین بار در سال گذشته از محل صندوق توسعه ملی برای مبارزه با گرد و غبار شهرستان دلگان و حوزه تالاب جازموریان اختصاص پیدا کرده است.
وی اضافه کرد: در حال حاضر هنوز هم فضا برای پیگیری وجود دارد و فکر میکنم که تعامل، عزمعمومی و مسئولان و گروه های محلی به خصوص جامعه کشاورزان و فعالان زیست محیطی و امروز بیش از گذشته نیاز به فعالیت سمنها در این خصوص داریم، در حال حاضر جای خالی فعالیت سمن هایی که می توانند در حوزه زیست محیطی به مثل تمامدنیا دل نگرانی های خود را منتقل و پیشنهاد، راهکار و نقد سازنده داشته باشند، احساس می شود.
برخی از دستگاهها خطرات ناشی از مشکلات زیست محیطی تالاب را جدی نگرفته اند
فرماندار دلگان ادامه داد: تا امروز بیشترین سهم پیگیری ها را مجموعه استانداری، فرمانداری، سازمان حفاظت محیط زیست و البته جهاد کشاورزی و دستگاه تابعه و رسانهها در حوزه تالاب جازموریان داشته اند.
شجاعی اظهار کرد: در استان برخی از دستگاهها و بسیاری از جوامع محلی خطرات ناشی از مشکلات زیست محیطی این تالاب را هنوز جدی نگرفته اند، البته شرایط حال حاضر نسبت به گذشته و شناخت و دغدغه ای که مردم باید پیدا می کردند بیشتر شده اما هنوز آن جدیتی که باید در این خصوص بالاخص در جوامع وجود داشته باشد، شکل نگرفته است.
انتهای پیام/
کد مطلب: 73123
آدرس مطلب: https://www.oshida.ir/vdcfmyde.w6dm0agiiw.html
اوشیدا
https://www.oshida.ir